La carta de Sisebuto a Adaloaldo y Teodolinda: el reino arriano en la perspectiva de un rey visigodo del siglo VII

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/hs.2019.026

Palabras clave:

rey Sisebuto, conversión, arrianismo, reino visigodo, identidad

Resumen


Entre las diversas epístolas de carácter diplomático que se conservan del rey Sisebuto de los visigodos (612-621), destaca, por su contenido y extensión, una dirigida a los reyes longobardos Adaloaldo y Teodolinda, en la que les insta a convertir al catolicismo a la gens Langobardorum. A través de ella podemos comprender el discurso oficial de la monarquía visigoda respecto a su pasado arriano, tanto en el marco político como en el religioso, y observar las coincidencias entre este discurso y el que desarrolla la jerarquía eclesiástica hispana a partir del III Concilio de Toledo (589), que sienta las bases ideológicas de lo que se ha dado en llamar el «reino católico de Toledo».

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Agat(hias Scolasticus), Hist(oriae). ed. R. Keydell, Agathiae Myrinaei historiarum libri quinque, Corpus Fontium Historiae Byzantinae. Series Berolinensis, 2, Berlin 1967.

Aug(ustinus Hipponae), Conl(atio cum) Max(imino). ed. P.-M. Hombert, Sancti Aurelii Augustini contra Arrianos opera, CCSL 87A, Turnhout 2009, pp. 383-470.

Cass(iodorus Senator), Var(iae). ed. Å. J. Fridh, Magni Aurelii Cassiodorii Senatoris opera. Variarum libri XII. De anima, CCSL 96, Turnhout 1973, pp. 1-499.

Conc(ilium) III Tol(etanum), ed. F. Rodríguez, La colección canónica hispana, 5, Madrid 1992, pp. 49-159.

Conc(ilium) II Hisp(alensis), ed. F. A. González, Sancti Isidori Hispalensis episcopi opera omnia tomus VIII, PL 84, Paris 1862, cc. 593-608.

Contr(a) Varimad(um), ed. B. Schwank, Contra Varimadum; Solutiones diuersarum quaestionum ab haereticis obiectarum; Testimonia de patre et filio et spiritu sancto; Liber de trinitate, CCSL 90, Turnhout 1961, pp. 1-134.

Epist(ulae) Austras(icae). ed. W. Gundlach, Epistolae Merowingici et Karolini aevi tomus I, MGH Epp 3, Berlin 1892, pp. 110-153.

Cypr(ianus Carthaginensis), Ad Demetr(ianum). ed. M. Simonetti, Sancti Cypriani episcopi opera, CCSL 3A, Turnhout 1977, pp. 33-51.

Fredeg(arius), Chron(icon), ed. B. Krusch, Fredegarii et aliorum chronica. Vitae sanctorum, MGH srm 2, Hannover 1888, pp. 1-193.

Fulg(entius) Rusp(ensis), Ad Tras(amundum libri III). ed. J. Fraipont, Sancti Fulgentii episcopi Ruspensis opera, CCSL 91, Turnhout 1968, pp. 97-185.

Fulg(entius) Rusp(ensis), Resp(onsiones contra regem Trasamundum). ed. J. Fraipont, Sancti Fulgentii episcopi Ruspensis opera, CCSL 91, Turnhout 1968, pp. 67-94.

Gild(as), De excid(io et conquestu) Brit(anniae). ed. T. Mommsen, Chronica minora saec. IV. V. VI. VII., MGH aa 13, Berlin 1898, pp. 25-85.

Greg(orius) Mag(nus), Epist(ula) 4, 4. ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni registrum epistularum libri I-VII, CCSL 140, Turnhout 1982, pp. 220-221.

Greg(orius) Mag(nus), Epist(ula) 4, 33. ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni registrum epistularum libri I-VII, CCSL 140, Turnhout 1982, pp. 252-253.

Greg(orius) Mag(nus), Epist(ula) 5, 52. ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni registrum epistularum libri I-VII, CCSL 140, Turnhout 1982, pp. 346-347.

Greg(orius) Mag(nus), Epist(ula) 9, 68. ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni registrum epistularum libri VIII-XIV, Appendix, CCSL 140A, Turnhout 1982, p. 624.

Greg(orius) Mag(nus), Epist(ula) 11, 35. ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni registrum epistularum libri VIII-XIV, Appendix, CCSL 140A, Turnhout 1982, pp. 923-924.

Greg(orius) Mag(nus), Epist(ula) 14, 12. ed. D. Norberg, S. Gregorii Magni registrum epistularum libri VIII-XIV, Appendix, CCSL 140A, Turnhout 1982, pp. 1082-1083.

Greg(orius) Tur(onensis), Hist(oriae). ed. B. Krusch; W. Levison, Gregorii episcopi Turonensis libri historiarum X, MGH srm 1, 1, Hannover 1951.

Honor(ius), Epist(ula) ad Hys(atium). ed. W. Gundlach, Epistolae Merowingici et Karolini aevi tomus I, MGH Epp 3, Berlin 1892, p. 694-695.

Hyd(atius), Chron(icon). ed. R. W. Burgess, The Chronicle of Hydatius and the Consularia Constantinopolitana: Two Contemporary Accounts of the Final Years of the Roman Empire, Oxford 1993, pp. 69-124.

Ildeph(onsus) Tol(etanus), De uir(is) illustr(ibus). ed. C. Codoñer Merino, El "De viris illustribus" de Ildefonso de Toledo, estudio y edición crítica, Salamanca 1972.

Ioh(annes) Bicl(arensis), Chron(icon). ed. C. Cardelle de Hartmann, Victor Tunnunensis chronicon cum reliquiis ex consularibus Caesaraugustanis et Iohannis Biclarensis chronicon, CCSL 178A, Turhout 2001, pp. 57-83.

Isid(orus Hispalensis), Sent(entiae). ed. F. Arévalo, Sancti Isidori Hispalensis episcopi opera omnia, PL 83, Paris 1862, pp. 537-738.

Isid(orus Hispalensis), De uir(is) illustr(ibus). ed. C. Codoñer Merino, El "De viris illustribus" de Isidoro de Sevilla, Salamanca 1964 Isid(orus Hispalensis), Etym(ologiae). ed. W. M. Lindsay, Isidori Hispalensis episcopi etymologiarum sive originum libri XX, vol. 1, Oxford 1911, s. p.

Isid(orus Hispalensis), Hist(oria) Goth(orum). ed. C. Rodríguez Alonso, Las Historias de los godos, vándalos y suevos de Isidoro de Sevilla, León 1975.

Lact(antius), Diu(inae) inst(itutiones). ed., S. Brandt, L. Caeli Firmani Lactantii opera omnia, pars I, CSEL 19, Wien 1890.

Mart(inus) Brac(arensis), De corr(ectione) rust(icorum). ed. C. W. Barlow, Martini episcopi Bracarensis opera omnia, New Haven 1950, pp. 183-203.

Oros(ius), Hist(oriae) adu(ersus) pagan(os). ed. M-P. Arnaud-Lindet, Orose. Histoires (contre les païens), 1, Paris 1990.

Paul(us) Diac(onus), Hist(oria) Lang(obardorum), ed. L. Bethmann; G. Waitz, Scriptores rerum Langobardicarum et Italicarum saec. VI-IX, MGH srl, Hannover 1877, pp. 12-187.

Serm(o) Arr(ianorum). ed. P.-M. Hombert, Sancti Aurelii Augustini contra Arrianos opera, CCSL 87A, Turnhout 2009, pp. 159-175.

Siseb(utus rex), Epist(ola) 8. ed. J. Gil Fernández, Miscellanea Wisigothica, Sevilla 1972, pp. 19-27.

Tert(ullianus), Apol(ogeticum), ed. E. Dekkers, Tertullianus. Opera I. Opera catholica, aduersus Marcionem, CCSL 1, Turnhout 1954, pp. 85-171.

Vict(or) Vit(ensis), Hist(oria) persec(utionis Africanae prouinciae). ed. S. Lancel, Histoire de la persécution vandale en Afrique. Victor de Vita. Suive de la passion des sept martyrs. Registre des provinces et des cités d'Afrique, Paris 2002, pp. 94-212.

Vict(or) Vit(ensis), Not(itia) prou(inciarum et ciuitatum Africae). ed. S. Lancel, Histoire de la persécution vandale en Afrique. Victor de Vita. Suive de la passion des sept martyrs. Registre des provinces et des cités d'Afrique, Paris 2002, pp. 252-272.

Vit(as) Sanc(torum) Patr(um) Emer(itensium). ed. A. Maya Sánchez, Vitas sanctorum patrum Emeritensium, CCSL 116, Turnhout 1992.

Alonso Campos, J. Ignacio. 1986. «Sunna, Masona y Nepopis: las luchas religiosas durante la dinastía de Leovigildo», Antigüedad y Cristianismo 3: 151-158.

Amory, Patrick. 1997. People and Identity in Ostrogothic Italy, 489-554. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511523069 PMCid:PMC1296280

Arce, Javier. 2011. Esperando a los árabes. Los visigodos en Hispania: 507-711. Madrid: Marcial Pons.

Aurell, Martín. 2010. «L'historiographie ecclésiastique en Occident (IVe-XIIe siècles): Providence, type, exemple», en Venti secoli di storiografia ecclesiastica. Bilancio e prospettive. Atti del XII Convegno internazionale della Facoltà di Teologia. « La storia della Chiesa nella storia», Roma 13-14 marzo 2008, 55-71. Roma: EDUSC.

Azzara, Claudio. 1997. L'ideologia del potere regio nel papato altomedievale (secoli VI-VIII). Spoleto: Centro Italiano di Studi sull'Alto Medioevo.

Brennecke, Hanns Christof. 2014. «Deconstruction of the so-called Germanic Arianism». En Guido M. Berndt y Roland Steinacher (eds.), Arianism: Roman Heresy and Barbarian Creed, 117-130. Farnham-Burlington: Ashgate.

Castellanos, Santiago. 2007. Los godos y la cruz. Recaredo y la unidad de Spania. Madrid: Alianza Editorial.

Collins, Roger. 1983. Early Medieval Spain. Unity in Diversity, 400-1000. London: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-1-349-17261-0

Collins, Roger. 2005. La España visigoda: 409-711. Barcelona: Editorial Crítica.

Consolino, Franca Ela. 1991. «Il papa e le regine: potere femminile e política ecclesiastica nell'epistolario di Gregorio Magno». En Gregorio Magno e il suo tempo, 225-249. Studia Ephemeridis Augustinianum 33. Roma: Institutum Patristicum Augustinianum. Delogu, Paolo. 1980. «Il Regno Longobardo», en Paolo Delogu, André Guillou y Gherardo Ortalli, Longobardi e Bizantini, Storia d'Italia. Torino: UTET.

Díaz, Pablo C., Clelia Martínez Maza y Francisco Javier Sanz Huesma. 2007. Hispania tardoantigua y visigoda. Madrid: Itsmo.

Ferreiro, Alberto. 2010. «The Iberian Sueve-Visigoth kingdoms in Gregory of Tours». En Venti secoli di storiografia ecclesiastica. Bilancio e prospettive. Atti del XII Convegno internazionale della Facoltà di Teologia. «La storia della Chiesa nella storia» Roma 13-14 marzo 2008, 279-291. Roma: EDUSC.

Fontaine, Jacques. 1967. «Conversion et culture chez les wisigoths d'Espagne». En La conversione al cristianesimo nell'Europa dell'alto medioevo. XIV Settimana di Studio del Centro Italiano di Studi Sull'Alto Medioevo. Spoleto: Centro Italiano di Studi sull'Alto Medioevo.

Fontaine, Jacques. 1983. Isidore de Séville et la culture classique dans l'Espagne wisigothique. Paris: Études Augustiniennes, 2ª ed.

García Moreno, Luis A. 1974. Prosopografía del reino visigodo de Toledo. Salamanca: Universidad de Salamanca.

García Moreno, Luis A. 1989. Historia de España visigoda. Madrid: Cátedra.

García Moreno, Luis A. 1996. «Expectativas milenaristas y escatológicas en la España tardoantigua (ss. V-VIII)». En Spania. Estudis d'Antiguitat Tardana oferts en homenatge al profesor Pere de Palol i Salellas, 103-109. Barcelona: Abadía de Montserrat.

García Moreno, Luis A. 1997. «Las Españas de los siglos V-X: invasiones, religiones, reinos y estabilidad familiar». En VII Semana de Estudios Medievales, 217-233. Logroño: Instituto de Estudios Riojanos.

García Moreno, Luis A. 2008. Leovigildo. Unidad y diversidad de un reinado. Madrid: Real Academia de la Historia.

Gil, Ioanes (ed.). 1972. Miscellanea Wisigothica. Sevilla: Universidad.

Godoy, Cristina y Josep Vilella. 1986. «De la fides Gothica a la ortodoxia nicena. Inicio de la teología política visigótica». Antigüedad y Cristianismo 3: 117-144.

González Salinero, Raúl. 2000. Las conversiones forzosas de los judíos en el reino visigodo. Roma: CSIC, Escuela Española de Historia y Arqueología en Roma.

Graham, Stacey. 2011. «The transmission of North African texts to Europe in Late Antiquity». En Medieval Manuscripts, their Makers and Users. A Special Issue of Viator in Honor of Richard and Mary Rouse, 151-167. Turnhout: Brepols. STPMSBH-EB.1.100063 https://doi.org/10.1484/M.STPMSBH-EB.1.100063

Heather, Peter. 1996. The Goths. Oxford: Blackwell.

Hen, Yitzhak. 1995. Culture and Religion in Merovingian Gaul, AD 481-751. Leiden-New York-Köln: E. J. Brill.

Hen, Yitzhak. 2007. Roman Barbarians: The Royal Court and Culture in the Early Medieval West. New York: Macmillan.

Hen, Yitzhak. 2010. «A Visigothic King in search of an identity - Sisebutus Gothorum gloriosissimus princeps». En Richard Corradini, Matthew Gillis, Rosamund McKitterick e Irene Van Renswoude (eds.), Ego Trouble: Authors and their Identities in the Early Middle Ages, 89-99. Wien: Austrian Academy of Sciences Press.

Hillgarth, J. N. 1970. «Historiography in Visigothic Spain». En La storiografia altomedievale. XVII Settimana di Studio del Centro Italiano di Studi Sull'Alto Medioevo, 1, 261-311. Spoleto: Centro italiano di studi sull'alto medioevo.

Iranzo Abellán, Salvador. 2010. «La epistolografía hispana de época visigótica», en Esperança Borrell Vidal y Lambert Farreres Pérez, Artes ad Humanitatem, 2, 87-96. Barcelona: Secció Catalana de la SEEC.

Lancel, Serge (ed.). 2002. Victor de Vita. Histoire de la persécution vandale en afrique. La passion des sept martyrs. Registre des provinces et des cités d'Afrique. Paris: Les Belles Lettres.

Majocchi, Piero. 2014. «Arrianorum abolevit heresem: The Lombards and the Ghost of Arianism». En Guido M. Berndt y Roland Steinacher (eds.), Arianism: Roman Heresy and Barbarian Creed,231-238. Farnham-Burlington: Ashgate.

Martin, Céline. 2011. «Le liber iudiciorum et ses différentes versions», Mélanges de la Casa de Velázquez, Nouvelle Série 41 (2): 17-34. https://doi.org/10.4000/mcv.3980

Martín Iglesias, José Carlos. 2004. «Sisebutus Visigothorum rex». En Paolo Chiesa y Lucia Castaldi (eds.), La trasmissione dei testi latini del Medioevo, 1: 402-410. Firenze: SISMEL.

Martín Iglesias, José Carlos. 2010. «Sisebuto de Toledo». En Carmen Codoñer (coord.), La Hispania visigótica y Mozárabe: dos épocas en su literatura: 191-196. Salamanca: Universidad.

Martín Iglesias, José Carlos. 2011. «La cultura literaria latina en Hispania en el 700». En 711, arqueología e historia entre dos mundos. Zona Arqueológica 15, 1, 53-80. Alcalá de Henares: Museo Arqueológico Regional.

Martín Iglesias, José Carlos. 2014. «El latín de las Epistulae Wisigothicae», Cuadernos de Filología Clásica. Estudios Latinos 34 (1): 37-60. https://doi.org/10.5209/rev_CFCL.2014.v34.n1.44888

Martindale, John Robert. 1980. The Prosopography of the Later Roman Empire, II. Cambridge: Cambridge University Pres.

Martindale, John Robert. 1992. The Prosopography of the Later Roman Empire, IIIA. Cambridge: Cambridge University Pres.

Martyn, John R. C. 2008. King Sisebut and the Culture of Visigothic Spain, with translations of the Lives of Saint Desiderius of Vienne and Saint Masona of Merida. New York-Ontario: E. Mellen Press.

Mathisen, Ralph W. 2014. «Barbarian 'Arian' clergy, church organization and church practices». En Guido M. Berndt y Roland Steinacher (eds.), Arianism: Roman Heresy and Barbarian Creed,145-192. Farnham-Burlington: Ashgate.

McKenna, Stephen. 1938. Paganism an Pagan Survivals in Spain up to the Fall of the Visigothic Kingdom. Washington DC: The Catholic University of America Press.

Navarro Cordero, Catherine. 2000. «El Giro Recarediano y sus implicacions políticas: el catolicisme como signo de identidad del Reino Visigodo de Toledo», Ilu 5: 97-118.

Orlandis, José. 2003. Historia del reino visigodo español. Madrid: Rialp.

Reydellet, Marc. 1981. La royauté dans la littérature latine de Sidoine Apollinaire à Isidore de Séville. Roma: Ecole Française de Rome. https://doi.org/10.3406/befar.1981.1240

Saitta, Biagio. 1986. «I visigoti negli 'Historiarum libri' di Gregorio di Tours», Antigüedad y Cristianismo 3: 75-101.

Schönfeld, M. 1911. Wörterbuch der altgermanischen Personen- und Völkernamen. Heidelberg: Carl Winter's Universität.

Schwank, B. (ed.). 1961. Contra Varimadum; Solutiones diversarum quaestionum ab haereticis obiectarum; Testimonia de patre et filio et spiritu sancto; Liber de trinitate. CCSL 90. Turnhout: Brepols.

Stocking, Rachel L. 2000. Bishops, Councils and Consensus in the Visigothic Kingdom, 589-633. Ann Arbor: University of Michigan Press. https://doi.org/10.3998/mpub.16864

Teillet, Suzanne. 1984. Des goths à la nation gothique. Les origines de l'idée de nation en Occident du Ve au VIIe siècle. Paris: Belles Lettres.

Thompson, E. A. 2007. Los godos en España. Madrid: Altaya [trad. de Javier Faci, del original The Goths in Spain, Oxford 1969].

Vallejo, Margarita. 2012. Hispania y Bizancio: una relación desconocida. Madrid: Akal.

Valverde Castro, Rosario. 1999. «Leovigildo. Persecución religiosa y defensa de la unidad del reino». Iberia 2: 123-132.

Valverde Castro, Rosario. 2000. Ideología, simbolismo y ejercicio del poder real en la monarquía visigoda: un proceso de cambio. Salamanca: Universidad de Salamanca.

Valverde Castro, Rosario. 2015. «El reino de Toledo y su supuesta "identidad goda"». En Juan Antonio Quirós Castillo y Santiago Castellanos García (coords.), Identidad y etnicidad en Hispania: propuestas teóricas y cultura material en los siglos V-VIII, 67-86. Bilbao: Universidad del país Vasco.

Descargas

Publicado

2019-12-30

Cómo citar

Dinarès, O. (2019). La carta de Sisebuto a Adaloaldo y Teodolinda: el reino arriano en la perspectiva de un rey visigodo del siglo VII. Hispania Sacra, 71(144), 379–388. https://doi.org/10.3989/hs.2019.026

Número

Sección

Artículos