La retórica del milagro: La reescritura de lo maravilloso en el apostolado franciscano y jesuita en China en la primera modernidad

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/hs.2023.29

Palabras clave:

milagros, lo maravilloso, prodigios, misiones, Primera Edad Moderna, jesuitas, franciscanos, escritura de la historia, usos del pasado, documentación misionera, miracula, mirabilia

Resumen


El artículo examina la descripción de los sucesos extraordinarios, de los prodigios y de los milagros (los mirabilia y miracula) en la documentación misionera del siglo XVII (con énfasis especial en textos franciscanos y jesuitas y en el apostolado de ambas órdenes en el imperio chino). Su objetivo es trazar los usos de estos eventos en la escritura historiográfica de las órdenes, su empleo para fines propagandísticos en pro de una determinada imagen de la empresa evangelizadora. Para ello, revisa las re-escrituras de estos acontecimientos, es decir, sus diferentes versiones en las relationes y las epístolas misioneras, por un lado, y en las crónicas y textos europeos, por el otro, analizando el papel y la relevancia de las estrategias retóricas, estilísticas y argumentativas en la construcción del pasado, en la escritura de la historia.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Alegambe, Philippe. 1657. Mortes Illustres et gesta eorum de Societate Iesu: qui in odium fidei, pietatis, aut cuiuscunque virtutis, occasione Missionum, Sacramentorum administratorum, fidei, aut virtutis propugnate [...] confecti sunt. Romae: Ex Typographia Varesii.

Alegambe, Philippe. 1658. Heroes et victimae charitatis Societatis Iesu, seu Catalogus eorum qui e Societate Iesu charitati animam deuouerunt; ad id expositi, & immortui peste infectorum obsequio ex charitate, obedientiaque suscepto. Romae: Ex Typographia Varesii.

Alegambe, Philippe. 1676. Bibliotheca scriptorum Societatis Iesv. Opus inchoatum a R. P. Petro Ribadeneira [...] continuatvm a R. P. Philippo Alegambe ex eadem Societate, vsque ad annum 1642. Romae: ex typographia Iacobi Antonij de Lazzaris Varesij. Annuae litterae Societatis Iesu anni MDLXXXIV. Ad patres, et fratres eiusdem Societatis. Romae: In collegio eiusdem Societatis. 1586.

Archdekin, Richard. 1667. A treatise of miracles together with new miracles and benefits obtained by the sacred reliques of S. Francis Xaverius exposed in the church of the Soc. of Jesus at Mechlin composed by the R. F. Richard Archdekin. Lovanii: typis Andreas

Bouvet.

Astolfi, Giovanni Felice. 1624. Historia vniuersale delle imagini miracolose della Gran Madre di Dio [...] et delle cose marauigliose operate da Dio Signor Nostro in gratia di lei & à fauore de' diuoti suoi. Venetia: appresso li Sessa.

Avisos de la China y Iapón, del fin del año de 1587. Recebidos en Octubre de 88, sacados de las cartas de los padres de la Compañía de Iesus que andan en aquellas partes. Madrid: por la biuda de Alonso Gómez, impressor de su Magestad. 1589.

Bégrand, Patrick. 2004. Signes et Châtiments, Monstres et Merveilles. Stratégies discursives dans les relaciones de milagros publiées en Espagne au XVII siècle. Besançon: Presses universitaires franccomtoises.

Bidermann, Jacob. 1620. Epigrammatvm libri tres. Coloniae Agrippinae: Apud Ioannem Kinckivm.

Boyd, Kelly, ed. 1999. Encyclopedia of Historians and Historical Writing. New York: Routledge.

Breviarium romanum: ex decreto Sacrosancti Concilii Tridentini restitutum, Pars Autumnalis. Matriti: typis Regiae Societatis. 1831.

Busquets, Anna. 2006. «China in Spain in the 17th century: The sources of the Tratados historicos, politicos, ethicos y religiosos de la monarchia de China (1676) of Domingo Fernández de Navarrete». Asian and African Studies. Special Issue: Selected Papers form the XVIth EACS Conference in Ljubljana. XI, 1-2: 31-49.

Busquets, Anna. 2008. «Un siglo de noticias españolas sobre China: entre González de Mendoza (1585) y Fernández de Navarrete (1676)». En Nuevas perspectivas de investigación sobre Asia Pacífico, coord. por Pedro San Ginés Aguilar, 275-292. Granada: Editorial Universidad de Granada.

Caballero, Antonio de Santa María. 1933a. «Relación de algunas cosas sucedidas a los Padres de la Seráfica Religión de la Gran China, desde el mes de agosto del año 1649 hasta marzo de 1659. Cinanfu, 6 de marzo de 1659». En Sinica Franciscana, Volumen II: Relationes et epistolas fratrum minorum saeculi XVI et XVII, editado por P. Anastasius van den Wyngaert O.F.M., 453-465. Ad Claras Aquas (Quaracchi - Firenze): Apud Collegium S. Bonaventurae.

Caballero, Antonio de Santa María. 1933b. «Relaçión de la Persecuçión. A nuestro meritíssimo y reverendísimo P. Ministro General de toda la orden de nuestro seráphico padre San Francisco». En Sinica Franciscana, Volumen II: Relationes et epistolas fratrum minorum saeculi XVI et XVII, editado por P. Anastasius van den Wyngaert O.F.M., 502-606. Ad Claras Aquas (Quaracchi - Firenze): Apud Collegium S. Bonaventurae.

Certeau, Michel de. 2006. La escritura de la historia. México: Universidad Iberoamericana.

Chu, Pingyi. 1997. «Scientific Dispute in the Imperial Court: The 1664 Calendar Case». Chinese Science 14: 7-34. https://doi.org/10.1163/26669323-01401003

Crémoux, Françoise. 1998. «La reescritura como instrumento de formación religiosa: el caso de las relaciones de milagros de Guadalupe ». En Actas del IV Congreso Internacional de la Asociación Internacional Siglo de Oro (AISO), Alcalá de Henares, 22-27 de julio de 1996, editado por María Cruz García de Enterría y Alicia Cordón Mesa, Vol. 1: 477-484, Alcalá: Universidad de Alcalá.

Cullen, Christopher y Catherine Jami. 2020. «Christmas 1668 and After: How Jesuit Astronomy Was Restored to Power in Beijing». Journal https://doi.org/10.1177/0021828620901887

for the History of Astronomy 51(1): 3-50.

Cummins, J. S. 1993. A Question of Rites: Friar Domingo Navarrete and the Jesuits in China. Aldershot: Scolar Press.

Durán, Norma. 2008. Retórica de la santidad. Renuncia, culpa y subjetividad en un caso novohispano. Ciudad de México: Universidad Iberoamericana.

Esteve, Cesc, ed. 2018. Disciplining History: Censorship, Theory and Historical Discourse in Early Modern Spain. Abingdon; New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315577456

Fonti Ricciane, edite e commentate da Pasquale M. D'Elia S. I., sotto il patrocinio della Reale Accademia d'Italia, Volume 1: Storia dell'introduzione del cristianesimo in Cina. Roma: La libreria dello stato. 1942.

Fosalba, Eugenia y María José Vega, eds. 2013. Textos castigados: la censura literaria en el Siglo de Oro. Bern: Peter Lang. https://doi.org/10.3726/978-3-0351-0514-8

Gabiani, Giandomenico. 1673. Incrementa Sinicae Ecclesiae a Tartaris oppugnatae. Viennae: typis Leopoldi Voigt, Universitatis Typographi.

García, Francisco. 1676. Vida y milagros de San Francisco Xavier S.J.. S. l.: J. Fernandez.

Intorcetta, Prospero. 1672. «Catalogus Prodigiorum apud Sinas, regnantibus Tartaris. Eorum Praeludia progressus in ultima Persecutione». In Schall von Bell, Johann Adam. 1672. Historica relatio de ortu, et progressu fidei orthodoxae in Regno Chinensi per missionarios Societatis Jesu ab anno 1581, usque ad annum 1669. Novissime collecta ex literis eorundem patrum Societatis Jesu. Praecipue R. P. Joannis Adami Schall Coloniensis ex eadem societate. Ratisbonae: typis Augusti Hanckwitz.

Iosephvs vulgo mirabilis cognomento Anchieta, an virtute Philosophica, seu, qua Philosophvs, Admiranda Naturae opera, quae communi fama vulgantur, patrare potuerit: problema philosophico-poeticum. Pragae: Typis Universitatis, in Collegio Societatis Jesu ad S.

Clementem. 1665.

Jami, Catherine. 2015. «Revisiting the Calendar Case (1664-1669): Science, Religion and Politics in Early Qing Beijing». The Korean Journal for the History of Science 37 (2): 459-477.

Kempshall, Matthew. 2012. Rhetoric and the Writing of History, 400- 1500. Manchester: Manchester University Press. https://doi.org/10.7765/9781847798985.00007 PMid:23142443

Kurihara, Ken. 2014. Celestial wonders in Reformation Germany. Abingdon; New York: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315654324

Memorial apologético al Excmo. señor conde de villa-Hvmbrosa. Presidente del Consejo Supremo de Castilla &c. De parte de los missioneros apostólicos de el Imperio de la China. Representando los reparos qve se se hazen en vn libro, que se ha publicado en Madrid este año de 1676 en grave perjuicio de aquella misión. Contiene las noticias mas pvntvales, y hasta ahora no publicadas de la vltima persecución contra la Fè, con una breue Chronologia de aquel Imperio, y otras curiosidades históricas. Madrid. 1676.

Molyneux, William. 1686. Sciothericum telescopicum, or, A new contrivance of adapting a telescope to an horizontal dial for observing the moment of time by day or night useful in all astronomical observations, and for regulating and adjusting curious pendulumwatches and other time-keepers, with proper tables requisite thereto. Dublin: printed by Andrew Crook and Samuel Helsham.

Monumenta Xaveriana, ex autographis vel ex antiquioribus exemplis collecta. Tomus primus. Sancti Francisci Xaverii Epistolas aliaque scripta complectens. Matriti: typis Augustini Avrial. 1899-1900.

Pascal, Eva M. 2019. Marcelo de Ribadeneira's Historia de las Islas del Archipielago y reynos de la Gran China: Franciscan Missions and Representation of Buddhism, 1577-1601. Boston University, tesis doctoral.

Pérez, Lorenzo. 1918. «Cartas y relaciones del Japón. Cartas, Memoriales y Relación de Fr. Juan Pobre de Zamora». Archivo Ibero-Americano, X (julio-agosto): 26-70.

Ribadeneyra, Marcelo de. 1601. Historia de las Islas del Archipielago, y reynos de la gran China, Tartaria, Cuchinchina, Malaca, Sian, Camboxa y Jappon: y de lo sucedido en ellos a los Religiosos Descalços de la Orden del Seraphico Padre San Francisco, de la Prouincia de San Gregorio de las Philippinas. Barcelona: en la Emprenta de Gabriel Graells y Giraldo Dotil.

Ribadeneira, Pedro de. 1583. Vida del P. Ignacio de Loyola, fundador de la Religión de la Compañía de Iesus. Madrid: Por Alonso Gómez.

Soergel, Philip M. 2012. Miracles and the Protestant Imagination. The Evangelical Wonder Book in Reformation Germany. Oxford: University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199844661.001.0001

Sousa, Francisco de, S.J. 1710. Oriente conquistado a Jesu Christo pelos Padres da Companhia de Jesus da Provincia de Goa. Lisboa: na Officina de Valentim da Costa Deslandes, Impressor de Sua Magestade.

Spence, Jonathan D. 1999. The Chan's Great Continent: China in Western Minds. New York, London: W. W. Norton & Company.

Spiegel, Gabrielle M. 2005. Practicing History: New Directions in Historical Writing after the Linguistic Turn. Abingdon; New York: Routledge.

Standaert, Nicolas. 1988. Yang Tingyun, Confucian and Christian in Late Ming China: His Life and Thought. Leiden: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004482821

Tanner, Matthias. 1675. Societas Jesu usque ad Sanguinis et Vitae Profusionem Militans, in Europa, Africa, Asia, et America, contra Gentiles, Mahometanos, Judaeos, Haereticos, Impios pro Deo Fide Ecclesia Pietate sive Vita, et mors eorum, qui Ex Societate Jesu in causa Fidei, et Virtutis propugnatae, violenta morte toto Orbe sublati sunt. Pragae: In Collegio Societatis Jesu ad S. Clementem.

Tanner, Matthias. 1694. Societas Jesu Apostolorum imitatrix, sive gesta praeclara et virtutes eorum, qui e Societate Jesu in procuranda salute animarum, per Apostolicas Missiones, Conciones, Sacramentorum Ministeria, Evangelii inter Fideles et Infideles propagationem, ceteraque munia Apostolica per totum Orbem terrarum Speciali zelo desudarunt. Pragae: per Adalbertum Georgium Konias.

Taylor, William B. 2016. Theater of a Thousand Wonders: A History of Miraculous Images and Shrines in New Spain. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781316212615

Torsellino, Orazio [Horatius Tvrsellinus]. 1610. De vita B. Francisci Xauerii [...] libri sex. Coloniae Agrippinae: apud Iannem Kinckium sub Monocerote.

Trigault, Nicolas [y Matteo Ricci]. 1616. De Christiana expeditione apvd Sinas svscepta ab Societate Iesv, ex P. Matthaei Riccii eiusdem Societatis Commentariis, Libri V. Lvgdvni: svmptibvs Horatii Cardon.

Vasconcellos, Simão de. 1658. Vida do P. Joam d'Almeida da Companhia de Iesu, na Provincia do Brazil, composta pello padre Simam de

Vasconcellos da mesma Companhia, Prouincial na dita Prouincia do Brazil. Lisboa: oficina Craesbeeckiana.

Vasconcellos, Simão de. 1672. Vida do veneravel padre Ioseph de Anchieta da Companhia de Iesu, tavmaturgo do Nouo Mundo, na prouincia do Brasil. Lisboa: Officina de Ioam da Costa.

Vega, María José. 2002. Los libros de prodigios en el Renacimiento. Bellaterra: Universidad Autónoma de Barcelona.

Vega, María José y Julian Weiss. 2007. Reading and Censorship in Early Modern Europe. Bellaterra: Universidad Autónoma de Barcelona.

Vilà, Lara, Marcela Londoño e Iván Teruel, eds. 2009. Bernardino de Escalante, Juan González de Mendoza, Fernán Méndez Pinto. Viajes y crónicas de China en los Siglos de Oro, edición dirigida por María José Vega. Córdoba: Almuzara.

Walsham, Alexandra. 2003. «Miracles and the Counter-Reformation Mission to England». The Historical Journal. 46, 4: 779-815. https://doi.org/10.1017/S0018246X03003303

White, Hayden. 1973. Metahistory: The Historical Imagination in Nineteenth-Century Europe. Baltimore & London: Johns Hopkins University Press.

Descargas

Publicado

2023-12-30

Cómo citar

Nakládalová, I. (2023). La retórica del milagro: La reescritura de lo maravilloso en el apostolado franciscano y jesuita en China en la primera modernidad. Hispania Sacra, 75(152), 387–400. https://doi.org/10.3989/hs.2023.29

Número

Sección

Artículos

Datos de los fondos

H2020 European Research Council
Números de la subvención 892795